Een ‘goede’ oorlog eindigt als de internationale gemeenschap daartoe besluit; antwoord aan @Nausicaa Marbe

Wanneer eindigt een ‘goede’ oorlog? (Nausicaa Marbe, Opinie & Debat/de Volkskrant, 25 maart)

Resolutie 1973 is een internationale primeur die niet mag falen

Commentaar:

Nausicaa Marbe heeft weer een uitstekende column geschreven waarmee de lezer van de Volkskrant nieuwe denkstof is aangeleverd. Denkstof op het terrein van de Internationale Betrekkingen. Nu heb ik dat vak zelf ooit in de grijze oudheid bestudeerd als onderdeel van de politieke wetenschappen en weet nu dat ik mijn oude studieboeken niet meer uit de kast hief te halen omdat de grote namen uit de jaren zeventig op de literatuurlijsten toch volledig achterhaald zijn. Oudere mensen, zoals Max Pam (‘Pijnlijk hoe dom de jeugd eigenlijk is’) in dezelfde Volkskrant, mogen terugvallen op hun gezonde verstand, omdat die met de jaren alleen maar scherper en beter wordt. Ik voel me gesterkt!

Terzake, en wel aan de hand van Nausicaa’s analyse:

1. Dat stadium [Kunduz] zijn we voorbij.
2. Rutte toont zich verbaal ‘wazig’ in de communicatie rond internationale acties als nu over Libië, terwijl hij Jolande Sap alle openheid had beloofd over mogelijke galen in Kunduz. Of die belofte nog te vertrouwen, nu het helikopterfalen in Libië zo moeilijk wordt onthuld?
3. Toch zo het kortzichtig zijn de scepsis rond Kunduz te vergeten. Want ook voor Libië geldt dat de cruciale vraag uit dat andere debat: worden we partij in een vuile oorlog? Dat in Libie de actie snel moest plaatsvinden om een slachting te voorkomen, maakt uiterste voorzichtigheid in het verdere vormgeven van de operatie niet overbodig. Zeker nu de Verenigde Staten de leiding willen overdragen en er onduidelijkheid bestaat over wie het roer overneemt.
4. Resolutie 1973 is een internationale primeur, die niet mag falen. Het gaat immers om een kind van de eenentwintigste eeuw, geboren uit de wrange lessen over machteloosheid ten opzichte van naoorlogse genocide. De nieuwe norm, de zogenaamde R2P: responsibility tot protect (VN 2006), houdt in dat internationale troepen deze beschermingsplicht op zich zullen nemen. R2P is een sprong vooruit in de beschaving.
5. Het effectieve van deze norm is tegelijk haar zwakte: de haast. Is R2P ook geschikt voor tijden waarin de geweldsdreiging een internationaal domino-effect krijgt omdat revoluties elkaar inspireren?
6. In 1999 vond Tony Blair dat de ‘goede’ oorlog een lange is: we kunnen niet weglopen als het vechten ophoudt. Inmiddels weten we waarin je verzeild kunt raken. Het mag toch niet zo zijn dat Hegel gelijk krijgt in zijn visie over oorlog als dialectische noodzaak en motor van vooruitgang in de wereld, zo vraagt Nausicaa zich af. Haar concrete vraag is wanneer een humanitaire oorlog eindigt?

In tegenstelling tot commentatoren op Twitter meen ik dat alles in deze aanloop tot de expeditie in Libië verklaarbaar en logisch is gelopen, want zelfs de weifelende staatshoofden als Obama en Merkel hadden alle reden om te weifelen. Hun binnenlandse politieke situatie was de oorzaak dat ze niet anders konden handelen dan ze deden. Daarom zal pas achteraf kunnen worden geoordeeld dat Obama een geniale strategie had om zich zo op te stellen, omdat een grotere regiefunctie voor de VS hem alleen maar had gedwarsboomd in een snel optreden, omdat er teveel anti-VS-krachten in de wereld aanwezig zijn en Obama ook thuis nog worstelt hoe uit Irak en Afghanistan weg te komen.

Voor Merkel gelden soortgelijke argumenten omdat Duitsland nu eenmaal een moeilijke positie heeft en blijft houden in het strategisch geweldsspectrum. Het Duitse volk kent haar trauma’s.

Onder deze omstandigheden heeft Sarkozy laten zien dat hij het initiatief moest nemen omdat ieder tijdsverlies gevolgen zou hebben. Hij had dus gelijk om de secretaris-generaal Rasmussen van de Navo en de Turken niet uit te nodigen, ondanks dit affront aan beide. Anders waren de Franse Mirages nog steeds niet in actie gekomen. Snelheid maakt in dergelijke kritieke omstandigheden alles uit en daarin schuilt de eerste les van ‘Libië’.

De internationale overlegstructuren zijn in verband met deze gaande revoluties niet geschikt om te opereren in R2P-omstandigheden. De Navo (en eventueel de WEU als die nog bestaat: het buitenlandse politieke en veiligheidsbeleid van de EU) en de VN moeten zich aanpassen om zeer snel en effectief te gaan opereren als de omstandigheden dat vereisen.

Maar de vraag wanneer de missie ‘Libië’ moet worden beantwoord kan natuurlijk niet op voorhand worden beantwoord, maar het antwoord ligt in de rede. Zo goed als de nieuwe sociale media als Twitter en Hyves de revoluties in Noord-Afrika en Midden-Oosten op gang hebben gebracht, zo zullen diezelfde media ook duidelijk maken dat de zware gevechtshandelingen afdoende hun vruchten hebben afgeworpen en dat het geweldspectrum kan worden teruggebracht. Met andere woorden, de internationale media zullen hierin hun werk doen. Zo goed als R2P door de wereldopinie is voortgebracht, zal diezelfde publieke opinie ook aangeven wanneer de relatieve vrede is hersteld en dat slechts een peacekeepingmission van de VN voldoende is om een nieuwe machtsbalans te garanderen, waar ook ter wereld. Legitieme opstanden en revoluties worden via de media snel zichtbaar en zullen alle aandacht van burgers en internationale bestuurders trekken en tot een uitkomst leiden, hetzij voor gewapende actie of missie, hetzij voor diplomatiek verkeer.

Deze benadering klinkt mogelijk erg relativistisch, maar de schijn bedriegt. Vast staat dat ‘vaste formules’ niet meer opgaan in de bewegende wereld en dat iedereen zich rekenschap moet geven van nieuwe oplossingen in nieuwe tijden. Er zijn meer dan ooit intuïtieve oplossingen nodig, wat betekent dat iedereen bereid moet zijn buiten de geijkte kaders moet kunnen treden. Alleen dan komen we als wereldgemeenschap vooruit. Wij bepalen immers zelf de oplossingen, in dit geval via de VN.